Οικογένεια ερπετών που ονομάζονται και μαργαριταρένιες σαύρες. Πρόκειται για τις μόνες δηλητηριώδεις σαύρες στον κόσμο. Αναγνωρίζονται εύκολα από το χαρακτηριστικό σώμα τους, που μοιάζει σαν να είναι κεντημένο με μαργαριτάρια. Τα ζώα αυτά έχουν κοντή ουρά σε σχήμα ροπάλου, μέσα στην οποία εναποθηκεύονται ουσίες που χρησιμεύουν για τροφή. Αν οι ε. τρέφονται καλά, έχουν μακριά και χοντρή ουρά, ενώ, αντίθετα, όταν η τροφή δεν είναι επαρκής, η ουρά τους λεπταίνει. Πρόκειται, δηλαδή, για φαινόμενο ανάλογο προς εκείνο που παρατηρείται στις καμήλες, που χρησιμοποιούν με τον ίδιο τρόπο την καμπούρα τους. Η οικογένεια ε. περιλαμβάνει το γένος ελόδερμα, το πρώτο είδος του οποίου επισημάνθηκε στην Αριζόνα των ΗΠΑ.
Ένα άλλο είδος, γνωστό ως μαργαριταρένια σαύρα, ζει στις δασώδεις περιοχές του Μεξικού και της Γουατεμάλας. Έχει μαύρο ή σκούρο καφετί χρώμα, με ακανόνιστες ροζ ή κίτρινες ανοιχτές κηλίδες. Τα μεγαλύτερα ερπετά του είδους έχουν μήκος 80 εκ. Οι σαύρες αυτές τρώνε τα αβγά των πουλιών και των ερπετών που φωλιάζουν στο έδαφος.
Το σύστημα που παράγει το δηλητήριό τους αποτελείται από σιελογόνους αδένες στο κάτω σαγόνι τους και από κωνικά και αυλακωτά δόντια, από τα οποία το δηλητηριώδες σάλιο διεισδύει στο τραύμα του θύματος.
ελόδερμα (heloderma)
Μεγαλόσωμη σαύρα της Αμερικής που ανήκει στην οικογένεια των ελοδερμιδών και έχει δηλητηριώδες δήγμα. Το γνωστότερο είδος είναι το ε. το φοβερό, που φέρει κοίλα δόντια, τα οποία συνδέονται με αδένες που εκκρίνουν το δηλητήριο. Το σώμα τους, που φτάνει το 1 μ., είναι καλυμμένο με λέπια και έχει γκρίζο ή καστανό χρώμα με κόκκινες βούλες και πολυάριθμα κιτρινωπά στίγματα. Η σαύρα αυτή είναι νυκτόβια και τρέφεται με μικρά ζώα. Ζει στις δυτικές οροσειρές του Μεξικού.
ελόδερμα (heloderma)
Γένος σαυροειδών ερπετών της οικογένειας των ελοδερματιδών. Περιλαμβάνει μόνο δύο είδη μεγαλόσωμων σαυρών, οι οποίες είναι ιθαγενείς της Αμερικής και έχουν δηλητηριώδες δήγμα· πρόκειται, μάλιστα, για τις μοναδικές δηλητηριώδεις σαύρες στον κόσμο. Το σύστημα που παράγει το δηλητήριό τους αποτελείται από σιελογόνους αδένες στην κάτω σιαγόνα και από κωνικά και αυλακωτά δόντια, από τα οποία το δηλητηριώδες σάλιο διεισδύει στο τραύμα του θύματος. Αναγνωρίζονται εύκολα από το χαρακτηριστικό σώμα τους, το οποίο καλύπτεται από φολίδες σαν να είναι κεντημένο με μαργαριτάρια· για τον λόγο αυτό είναι γνωστές και με την κοινή ονομασία μαργαριταρένιες σαύρες. Τα ζώα αυτά έχουν κοντή ουρά σε σχήμα ροπάλου, μέσα στην οποία αποθηκεύουν θρεπτικές ουσίες.
Οι σαύρες που τρέφονται καλά έχουν μακριά και χοντρή ουρά, ενώ, αντίθετα, όταν η τροφή δεν είναι επαρκής, η ουρά τους λεπταίνει. Πρόκειται, δηλαδή, για φαινόμενο ανάλογο προς εκείνο που παρατηρείται στις καμήλες, οι οποίες χρησιμοποιούν με τον ίδιο τρόπο την καμπούρα τους.
Το γνωστότερο είδος είναι το Heloderma horridum, που ζει στις δυτικές οροσειρές του Μεξικού. Στην κάτω γνάθο του φέρει κοίλα δόντια, τα οποία συνδέονται με τους δηλητηριώδεις αδένες. Το σώμα του, που φτάνει σε μήκος το 1 μ., έχει γκρίζο ή καστανό χρώμα με κίτρινες κηλίδες και φέρει πολυάριθμα κιτρινωπά στίγματα. Την άνοιξη τα θηλυκά γεννούν 3-13 επιμήκη αβγά, τα οποία θάβουν στο έδαφος. Ύστερα από 6 μήνες εκκολάπτονται τα μικρά, τα οποία έχουν μήκος περίπου 20 εκ. Η σαύρα αυτή είναι νυκτόβια και τρέφεται με μικρά ζώα.
Το είδος Heloderma suspectum συναντάται στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ. Το μαύρο σώμα του, το μήκος του οποίου φτάνει περίπου τα 60 εκ., καλύπτεται από κίτρινες, ροζ και μαύρες φολίδες. Τα θηλυκά γεννούν το καλοκαίρι 1-2 αβγά σε υπόγειες κοιλότητες και τα μικρά εκκολάπτονται μετά από 10 μήνες. Οι σαύρες αυτού του είδους είναι ημερόβιες και τρέφονται με μικρά ζώα.